Баласы бар ажырасқан әйелді (жалғызілікті ана) жұмыстан шығаруға бола ма?

Дата публикации: 15.05.2025
326
Вопрос:

Қайырлы күн! Сізден Еңбек кодексінің бабын көрсете отырып, менің сұрағыма толық жауап беруіңізді сұраймын. Біздің компания басқа компаниямен бірігуіне байланысты қысқартуды жоспарлап отыр. 23, 20, 14, 11 жастағы төрт баласы бар ажырасқан әйелді қысқартуға бола ма? Немесе ол қысқартуға болмайтын адамдар санатына жатады ма? Үлкен қызы үйленген.

Ответ:

См. ответ на русском языке

ҚР Еңбек кодексінің 52-бабына сәйкес жұмыскерлер санын немесе штатын қысқарту жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу негіздерінің бірі болып табылады.

ҚР Еңбек кодексінің 54-бабында көзделген негіздер бойынша жұмыскерлер санын немесе штатын қысқарту жұмыс берушінің бастамасы бойынша:

  • жүктілік туралы анықтаманы ұсынған жүктi әйелдермен;
  • үш жасқа дейiнгi балалары бар әйелдермен;
  • он төрт жасқа дейінгі баланы (он сегіз жасқа дейінгі мүгедектігі бар баланы) тәрбиелеп отырған жалғызілікті аналармен;
  • аталған балалар санатын анасыз тәрбиелеп отырған өзге де адамдармен еңбек шартын бұзуға жол берілмейді.

Осыған ұқсас талаптар жұмыс берушінің экономикалық жай-күйінің нашарлауына әкеп соққан өндіріс, орындалатын жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер көлемі төмендеуіне байланысты еңбек шартын бұзу кезінде қолданылады.

"Жалғызілікті ана" ұғымы қолданыстағы заңнамамен бекітілмеген,осыған байланысты мәселе өте даулы. Кейбір сарапшылар жалғызілікті аналарға балалары бар, бірақ ешқашан үйленбеген (яғни, некесіз бала туатын) әйелдер жатады деп санайды. Кейбіреулер бұл санатқа әкесі жоқ (қайтыс болған немесе ата-ана құқығынан бас тартқан) баланы тәрбиелеп отырған әйелдер жатады деп санайды. Осылайша, бұл мәселе бойынша заңгерлердің пікірлері әртүрлі.

Сонымен қатар, ҚР Еңбек кодексінің 54-бабында баланың әкесінің болуына немесе болмауына, сондай-ақ әкесінің қолдауының болуына немесе болмауына сілтеме берілмейді (мысалы, алимент төлейді немесе төлемейді). Бұл мақалада "жалғызілікті ана" деген бір ғана критерий берілген.

ҚР Азаматтық кодексінің 1-бабының 3-тармағына сәйкес, еңбек қатынастарына азаматтық заңнама осы қатынастар еңбек заңнамасымен реттелмеген жағдайларда қолданылады.

ҚР Азаматтық кодексінің 6 -  бабына сәйкес, азаматтық заң қалыптары оларда айтылған сөздердiң дәлме-дәл мәнiне сәйкес түсiнiлуге тиiс. Заң қалыптарының текстiнде қолданылған сөздердi әртүрлi түсiну мүмкiн болған жағдайда Қазақстан Республикасы Конституциясының ережелерiне және азаматтық заңдардың баяндалған негiзгi қағидаттарына сай келетiн түсiнiкке басымдық берiледi.

"Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" ҚР кодексінде:

некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) ана - бала (балалар) туған, бірақ тіркеуші органдарда тіркелген некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) әйел, деген түсінік бар.

Айта кету керек, мұнда да нақтылау нормалары жоқ, мысалы, біз бала туылған кезде некеде тұрмайтын әйел туралы айтып отырмыз.

Осыған байланысты, Еңбек кодексінің 54-бабының контекстінде жалғызілікті аналар санатына еңбек шарты бұзылған кезде себебіне қарамастан (некені бұзу, жұбайының қайтыс болуы, некеден тыс баланың тууы) заңды некеде тұрмайтын баланы тәрбиелеп отырған кез келген әйел жатқызылуы мүмкін деп есептейміз. 

ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің "жалғызілікті ана" деген сұраққа жауабы (https://www.enbek.gov.kz/):

"Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 5-бабының 1-тармағына сәйкес, қатынастар заңдармен немесе тараптардың келiсiмiмен тiкелей реттелмеген және оларға қолдануға келетiн әдет-ғұрып болмаған жағдайларда, мұндай қатынастарға, олардың мәнiне қайшы келмейтiн болғандықтан, азаматтық заңдардың ұқсас қатынастарды реттейтiн қалыптары қолданылады (заң ұқсастығы).

Сонымен, «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңның 118 бабының 1 тармағының 12 тармақшасына сәйкес «жалғызілікті ана» ұғымы некеге тұрмаған, бала тәрбиелеп отырған әйелдерді көздейді.

Жоғарыда айтылғандарға байланысты, жалғызілікті аналарға баланы (балаларды) әкесіз тәрбиелеп отырған әйелдерді, оның бұрын некеде болғанына қарамастан, жатқызу қажет деп санаймыз.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, Сіздің жағдайыңыздағы жұмыскерді қысқарту заңсыз деп танылуы мүмкін деп санаймыз.

Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу үшін негіздердің толық тізбесі Еңбек кодексінің 52-бабында келтірілген.

Бұдан басқа, заңнамада тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу көзделген.

Данный материал отражает личную точку зрения автора и носит рекомендательный характер. Материал основан на нормативных правовых актах, действующих на дату публикации.
Получите развернутый ответ на Ваш вопрос в короткие сроки

Задайте интересующий Вас вопрос и получите консультации профессиональных юристов

Задать вопрос
Часто задаваемые вопросы в категории "Трудовые отношения"
  • Можно ли уволить работника пенсионного возраста, если он является опекуном ребенка до 14 лет?
    Здравствуйте. Я достигла пенсионного возраста в сентябре. Воспитываю внучку в связи с кончиной дочери (документы об опекунстве имеются) внучке 12 полных лет. Со мной прекратили трудовые отношения ввиду достижения пенсионного возраста. Законно ли расторжение ТД с работником достигшего пенсионного возраста при том, что человек является опекуном несовершеннолетнего ребенка, не достигшего 14 лет?
    Здравствуйте! В соответствии с пунктом 2 статьи 54 Трудового кодекса РК, не допускается расторжение трудового договора с беременными женщинами, предоставившими работодателю справку о беременности, женщинами, имеющими детей в возрасте до трех лет, одиноким...
  • Как оформить изменение заработной платы сотрудника?
    Здравствуйте! В нашей компании принято решение увеличить заработную плату отдельным сотрудникам. Как правильно оформить увеличение и можно издать один приказ сразу на несколько человек?
    Согласно действующему трудовому законодательству, в понятие "условия труда" входят в том числе условия оплаты. <пп.17 п.1 ст.1 ТК РК> Следовательно, увеличение оклада сотрудников является изменением условий труда (трудового договора). В соответстви...
  • Как правильно уволить сотрудника непрохождение испытательного срока и прогул?
    Для увольнения работника за прогул необходимо: 1. Зафиксировать нарушение, путем составления акта об отсутствии работника на рабочем месте (образец акта); 2. Затребовать от работника письменное объяснение.
    Порядок увольнения работника за прогул: Для увольнения работника по данному основанию необходимо: 1. Зафиксировать нарушение, путем составления акта об отсутствии работника на рабочем месте. (образец акта) 2. Затребовать от работника письменное объяснен...
  • Можно ли находясь в отпуске написать заявление об увольнении по собственному желанию?
    Здравствуйте, работаю воспитателем в детском садике. Хочу уйти в оплачиваемый трудовой отпуск и одновременно написать заявление об увольнении по собственному желанию. Это возможно, или заявление об увольнении я могу написать только по выходу на работу.
    Трудовое законодательство не содержит норм, ограничивающих работника в праве на расторжение трудового договора по его инициативе в период нахождения в ежегодном оплачиваемом трудовом отпуске. Так, статьей 56 ТК РК предусмотрено, что работник вправе по сво...
Полезные ответы
Новые статьи
Все статьи