Баласы бар ажырасқан әйелді (жалғызілікті ана) жұмыстан шығаруға бола ма?

Дата публикации: 15.05.2025
3
Вопрос:

Қайырлы күн! Сізден Еңбек кодексінің бабын көрсете отырып, менің сұрағыма толық жауап беруіңізді сұраймын. Біздің компания басқа компаниямен бірігуіне байланысты қысқартуды жоспарлап отыр. 23, 20, 14, 11 жастағы төрт баласы бар ажырасқан әйелді қысқартуға бола ма? Немесе ол қысқартуға болмайтын адамдар санатына жатады ма? Үлкен қызы үйленген.

Ответ:

См. ответ на русском языке

ҚР Еңбек кодексінің 52-бабына сәйкес жұмыскерлер санын немесе штатын қысқарту жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу негіздерінің бірі болып табылады.

ҚР Еңбек кодексінің 54-бабында көзделген негіздер бойынша жұмыскерлер санын немесе штатын қысқарту жұмыс берушінің бастамасы бойынша:

  • жүктілік туралы анықтаманы ұсынған жүктi әйелдермен;
  • үш жасқа дейiнгi балалары бар әйелдермен;
  • он төрт жасқа дейінгі баланы (он сегіз жасқа дейінгі мүгедектігі бар баланы) тәрбиелеп отырған жалғызілікті аналармен;
  • аталған балалар санатын анасыз тәрбиелеп отырған өзге де адамдармен еңбек шартын бұзуға жол берілмейді.

Осыған ұқсас талаптар жұмыс берушінің экономикалық жай-күйінің нашарлауына әкеп соққан өндіріс, орындалатын жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер көлемі төмендеуіне байланысты еңбек шартын бұзу кезінде қолданылады.

"Жалғызілікті ана" ұғымы қолданыстағы заңнамамен бекітілмеген,осыған байланысты мәселе өте даулы. Кейбір сарапшылар жалғызілікті аналарға балалары бар, бірақ ешқашан үйленбеген (яғни, некесіз бала туатын) әйелдер жатады деп санайды. Кейбіреулер бұл санатқа әкесі жоқ (қайтыс болған немесе ата-ана құқығынан бас тартқан) баланы тәрбиелеп отырған әйелдер жатады деп санайды. Осылайша, бұл мәселе бойынша заңгерлердің пікірлері әртүрлі.

Сонымен қатар, ҚР Еңбек кодексінің 54-бабында баланың әкесінің болуына немесе болмауына, сондай-ақ әкесінің қолдауының болуына немесе болмауына сілтеме берілмейді (мысалы, алимент төлейді немесе төлемейді). Бұл мақалада "жалғызілікті ана" деген бір ғана критерий берілген.

ҚР Азаматтық кодексінің 1-бабының 3-тармағына сәйкес, еңбек қатынастарына азаматтық заңнама осы қатынастар еңбек заңнамасымен реттелмеген жағдайларда қолданылады.

ҚР Азаматтық кодексінің 6 -  бабына сәйкес, азаматтық заң қалыптары оларда айтылған сөздердiң дәлме-дәл мәнiне сәйкес түсiнiлуге тиiс. Заң қалыптарының текстiнде қолданылған сөздердi әртүрлi түсiну мүмкiн болған жағдайда Қазақстан Республикасы Конституциясының ережелерiне және азаматтық заңдардың баяндалған негiзгi қағидаттарына сай келетiн түсiнiкке басымдық берiледi.

"Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы" ҚР кодексінде:

некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) ана - бала (балалар) туған, бірақ тіркеуші органдарда тіркелген некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) әйел, деген түсінік бар.

Айта кету керек, мұнда да нақтылау нормалары жоқ, мысалы, біз бала туылған кезде некеде тұрмайтын әйел туралы айтып отырмыз.

Осыған байланысты, Еңбек кодексінің 54-бабының контекстінде жалғызілікті аналар санатына еңбек шарты бұзылған кезде себебіне қарамастан (некені бұзу, жұбайының қайтыс болуы, некеден тыс баланың тууы) заңды некеде тұрмайтын баланы тәрбиелеп отырған кез келген әйел жатқызылуы мүмкін деп есептейміз. 

ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің "жалғызілікті ана" деген сұраққа жауабы (https://www.enbek.gov.kz/):

"Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 5-бабының 1-тармағына сәйкес, қатынастар заңдармен немесе тараптардың келiсiмiмен тiкелей реттелмеген және оларға қолдануға келетiн әдет-ғұрып болмаған жағдайларда, мұндай қатынастарға, олардың мәнiне қайшы келмейтiн болғандықтан, азаматтық заңдардың ұқсас қатынастарды реттейтiн қалыптары қолданылады (заң ұқсастығы).

Сонымен, «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заңның 118 бабының 1 тармағының 12 тармақшасына сәйкес «жалғызілікті ана» ұғымы некеге тұрмаған, бала тәрбиелеп отырған әйелдерді көздейді.

Жоғарыда айтылғандарға байланысты, жалғызілікті аналарға баланы (балаларды) әкесіз тәрбиелеп отырған әйелдерді, оның бұрын некеде болғанына қарамастан, жатқызу қажет деп санаймыз.

Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, Сіздің жағдайыңыздағы жұмыскерді қысқарту заңсыз деп танылуы мүмкін деп санаймыз.

Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу үшін негіздердің толық тізбесі Еңбек кодексінің 52-бабында келтірілген.

Бұдан басқа, заңнамада тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу көзделген.

Данный материал отражает личную точку зрения автора и носит рекомендательный характер. Материал основан на нормативных правовых актах, действующих на дату публикации.
Получите развернутый ответ на Ваш вопрос в короткие сроки

Задайте интересующий Вас вопрос и получите консультации профессиональных юристов

Задать вопрос
Часто задаваемые вопросы в категории "Трудовые отношения"
  • Обязан ли работодатель принимать меры к переводу работника на другую работу при сокращении штата?
    Я работаю в университете с 2008 года бухгалтером по материалам. В этом месяце мне вручили уведомление о сокращении моей должности в связи с реструктуризацией предприятия и сокращением численности работников административного персонала. Другую должность мне не предложили. До пенсии мне осталось всего 5 лет и в коллективе работают бухгалтеры, менее опытные чем я. Правомерны ли действия работодателя? 
    В вашем случае действия работодателя правомерны. Ранее, в Трудовом кодексе РК от 15 мая 2007 года № 251  (п. 5 ст. 56), была предусмотрена обязанность работодателя принять меры к переводу работника на другую работу при расторжении трудового дого...
  • Нужно ли уведомлять центр занятости при увольнении работников?
    ТОО владеет небольшой сетью аптек в городе Алматы. Руководством принято решение о закрытии одной из них в связи с низкой рентабельностью и сокращении фармацевтов, работающих в данной аптеке. Работники уже написали заявления об увольнении по собственному желанию.  Нужно ли информировать центр занятости о сокращении?   
    Законом РК «О занятости населения» (ст. 28) предусмотрена обязанность работодателя предоставлять центру занятости населения информацию о предстоящем высвобождении работников в связи с ликвидацией работодателя, сокращением численности или штата...
  • Увольнение работника во время больничного - на что обратить внимание?
    Ситуация: работник был уволен по отрицательным мотивам - за повторное нарушение трудовой дисциплины, а именно недостачу. Ознакомиться с приказом об увольнении категорически отказался. Затем ушел с работы и в этот же день открыл больничный лист. После увольнения обратился в суд с иском о восстановлении на работе. Действия работодателя?
    В практике такая ситуация возникает нередко. Когда речь идет об увольнении по отрицательным мотивам, с большой вероятностью имеет место конфликт между работодателем и работником. После увольнения по отрицательным мотивам недобросовестный сотрудник может...
  • Права работника при расторжении трудового договора по соглашению сторон
    Работаю в предприятии в должности бухгалтера по материалам больше года. В последнее время часто беру больничный в связи с ухудшением состояния здоровья в период беременности (срок 16 недель). В период больничного получила уведомление от работодателя с предложением расторгнуть со мной трудовой договор по соглашению сторон с 20 января. Это меньше двух недель от даты уведомления. Причина расторжения не указана. В уведомлении указано, что я обязана дать письменный ответ в течение 3-х дней.
    В рассматриваемой ситуации уведомление работодателя не нарушает требования трудового законодательства. Порядок расторжения трудового договора по соглашению сторон регулируется ст. 50 Трудового кодекса (далее – Кодекс), согласно которой: «Стор...
Полезные ответы
Популярные статьи
Все статьи